اثر متقابل پتاسیم و بُر بر عملکرد تربچه تحت تنش شوری

چکیده امروزه به علت استفاده بی رویه از منابع، به ویژه در رابطه با آب آبیاری بسیاری از زمین های کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک ایران با پدیده شوری مواجه هستند. از آنجا که شوری موجب کاهش رشد و عملکرد محصولات می شود باید به دنبال راه کارهایی برای کشت گیاهان در این خاک ها بود. یکی از این راه کارها جلوگیری از تجمع نمک در گیاهان به صورت فیزیولوژیکی و افزایش مقاومت آن ها به شوری است. به همین دلیل در این پژوهش از پتاسیم و بُر به عنوان عناصر مهم برای افزایش مقاومت گیاه تربچه به شوری استفاده شده است. گیاه تربچه به عنوان یک گیاه دارویی و همچنین سبزی تازه مورد استفاده قرار می گیرد و حاوی ویتامین c، کلسیم، پتاسیم، مس، اسید فولیک و آنتوسیانین است. این پژوهش گلخانه ای با هدف بررسی اثر متقابل پتاسیم و بر بر عملکرد، درصد نفوذپذیری غشاء سلولی، غلظت قند و جذب برخی عناصر کم مصرف و پر مصرف در ریشه و اندام هوایی گیاه تربچه تحت تنش شوری انجام شد. این آزمایش در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه سطح پتاسیم ( 1، 4 و 8 میلی مولار)، سه سطح بُر( 1/0، 2/0 و 3/0 میلی گرم بر لیتر) و سه سطح شوری (1، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) در محیط کشت ماسه با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که غلظت و جذب عناصر کم مصرف و همچنین نفوذپذیری غشاء سلولی در ریشه گیاه نسبت به اندام هوایی بیشتر بود اما غلظت و جذب عناصر پرمصرف پتاسیم و سدیم و غلظت قند در اندام هوایی نسبت به ریشه بیشتر بود. حداکثر عملکرد وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، غلظت و جذب منگنز ریشه، غلظت قند ریشه، غلظت و جذب سدیم در اندام هوایی و همچنین حداقل نفوذپذیری غشاء سلولی ریشه و اندام هوایی مربوط به سطح پتاسیم 8 میلی مولار بود. همچنین در اندام هوایی بیشترین غلظت و جذب عناصر بر، آهن، روی، مس، منگنز و جذب سدیم توسط ریشه مربوط به غلظت 4 میلی مولار پتاسیم بود. در ریشه بیشترین غلظت پتاسیم، بر و قند و همچنین بیشترین جذب پتاسیم، بر، آهن و منگنز و کمترین نفوذپذیری غشاء سلولی در غلظت 3/0 میلی گرم بر لیتر بر مشاهده شد. در اندام هوایی نیز بیشترین غلظت پتاسیم، سدیم، بر، آهن و منگنز و کمترین نفوذپذیری غشاء سلولی و همچنین بیشترین جذب پتاسیم، سدیم، بر، آهن، روی و منگنز مربوط به غلظت 3/0 میلی گرم بر لیتر بر بود. غلظت و جذب عناصر کم مصرف آهن، منگنز، روی و مس در ریشه، در شوری 4 دسی زیمنس بر متر، نسبت به شوری 8 دسی زیمنس بر متر بیشتر بود. در شوری 4 دسی زیمنس بر متر، حداکثر عملکرد وزن خشک، غلظت روی اندام هوایی، غلظت منگنز ریشه و اندام هوایی و حداکثر جذب بر در ریشه، جذب روی در اندام هوایی و جذب منگنز در ریشه و اندام هوایی، در حضور 8 میلی مولار پتاسیم و 3/0 میلی گرم بر لیتر بُر مشاهده شد. در شوری 8 دسی زیمنس بر متر نیز حداکثر غلظت پتاسیم و منگنز در اندام هوایی، غلظت قند در ریشه و حداکثر جذب پتاسیم، بُر و منگنز در اندام هوایی و بُر و آهن در ریشه، در حضور 4 میلی مولار پتاسیم و 3/0میلی گرم بر لیتر بُر مشاهده شد. بر اساس نتایج این پژوهش، برهمکنش دو عنصر پتاسیم و بُر بر عملکرد گیاه و غلظت و جذب عناصر در ریشه و اندام هوایی، وابسته به شوری ، غلظت دو عنصر پتاسیم و بُر در محلول غذایی و توزیع عناصر بین ریشه و اندام هوایی در گیاه است. کلمات کلیدی: بُر، پتاسیم، تربچه، شوری